Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển ấm tử sa

Nghệ thuật gốm cát tím từ lâu đã trở thành biểu tượng, là vật thể mang đậm nét truyền thống của văn hóa Trung Hoa. Việc ấm cát tím ra đời chính là yếu tố đưa nghệ thuật gốm sứ Trung Hoa lên một tầng cao mới, sáng ngang với các cường quốc khác trên thế giới lúc bấy giờ. Vậy bạn biết gì về lịch sử phát triển của ấm tử sa - loại ấm cát tím vang danh thiên hạ? Cùng tham khảo bài viết sau.

Nguồn gốc nghề thủ công làm ấm đất cát tím

Làm ấm đất cát tím, hay còn gọi là ấm tử sa là một nghề gốm thủ công có nguồn gốc và phát triển ở Thành phố Nghi Hưng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Đây cũng là thủ phủ gốm của Trung Quốc, cũng là trung tâm của đồng bằng sông Dương Tử, nơi có hệ sinh thái cùng tài nguyên khoáng sản phong phú vô cùng thích hợp cho sự phát triển ngành gốm. Tại Nghi Hưng có rất nhiều vườn chè, cũng như các mỏ đất sét gốm có lẫn bùn cát tím rất hiếm. Những ngọn núi , rừng xung quanh thành phố là nơi cung cấp nhiên liệu cao cấp, chất lượng để nung gốm sứ. 

Ấm đất tử sa những năm đầu hình thành
 

Đặc biệt Nghi Hưng là thành phố có mạng lưới sông ngòi dày đặc với hơn 100 con sông thông thuyền, giao thông thuận tiện cho việc buôn bán vận chuyển các sản phẩm gốm ra ngoài lãnh thổ và ra nước ngoài. Tất cả các yếu tố thiên thời - địa lợi của Nghi Hưng đã đặt nền móng cho sự ra đời và phát triển của nghề thủ công làm ấm đất cát tím. 

Lịch sử hình thành và phát triển ấm tử sa 

Lịch sử hình thành

Không thể phủ nhận được ấm tử sa luôn tồn tại và phát triển song song với văn hóa trà Trung Hoa. Nó đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành nên “ Công Phu Trà” tại Bắc Kinh, Phúc Kiến, Chaoshan và một số địa phương khác. 

Khoảng 6000 - 7000 năm trước nghề thủ công gốm sứ được hình thành tại vùng đất Nghi Hưng, tuy nhiên vào những năm dưới thời nhà Tống - nhà Nguyên được cho ra thịnh vượng nhất. Đây cũng là mốc lịch sử đánh dấu sự ra đời của nghề thủ công làm ấm tử sa. Cụ thể: 

Vào thời nhà Tống khoảng 700 năm trước, nghề làm gốm sứ  đất cát tím cuối cùng đã ra đời. Quá trình này tiếp tục truyền thống thủ công cổ đại của người xưa, kết hợp với đặc tính của đất sét cát tím - đất tử sa Nghi Hưng, thêm vào đó là sự sáng tạo, dựng xây theo nhu cầu mỗi người dân để hình thành quy trình độc đáo. Đồ gốm màu tím thời Tống chủ yếu được sử dụng cho các nhu cầu thiết yếu hàng ngày như nồi, niêu, v.v. 

Đồ dùng được làm từ đất cát tím dưới thời nhà Tống
 

Chiếc ấm tử sa đầu tiên được ra đời dưới thời đại nhà Minh, khi mà nghề thủ công đất cát tím đã bước qua giai đoạn đầu phát triển kế thừa từ nhà Tống đến đến giai đoạn ngôn ngữ tạo hình độc lập tự chủ. Chiếc ấm tử sa không chỉ dừng lại là một vật dụng trơn phục vụ để pha trà mà hơn thế các nghệ nhân đã thổi vào đó những nét nghệ thuật. Đó là chiếc ấm “ cung xuân” của nhà sư chùa Kim Sa, hay tới những chiếc ấm của Đại Bân trong thời kỳ Vạn Lịch của nhà Minh đến thời kỳ Thuận Chí của đầu nhà Thanh. 

 

Chiếc ấm cung xuân do nhà sư chùa Kim Sa sử dụng

Quá trình phát triển của ấm đất tử sa

Nói đến quá trình phát triển của ấm tử sa không thể bỏ qua được sự đóng góp to lớn của Đại Bân. Ông là người đầu tiên thêm cát thô vào trong đất giúp ngăn chặn tối đa khả năng nứt vỡ khi nung của ấm, cũng là người sáng tạo ra kỹ thuật “tát thân” và “chèn thân” trong nghệ thuật gốm cát tím thay vì khuôn ép như đời trước vẫn làm. Kỹ thuật tát - chèn thân là việc dùng dụng cụ bằng gỗ để đập cho bùn cát tím thành dải bùn, rồi dùng miếng bùn tạo thành hình tròn hoặc cắt miếng bùn rồi dán thành hình vuông hoặc hình lục giác để tạo hình và dần dần. Ngoài ra ông còn khắc tên mình lên ấm sau này được đổi thành con dấu.. Đến thời nhà Thanh, những chiếc ấm nổi tiếng đều có con dấu, và việc nhận biết cát tím không chỉ nâng cao ý nghĩa văn hóa của ấm mà còn giúp thế hệ tương lai phân biệt được những chiếc bình cát được làm bởi các bậc thầy nổi tiếng khác nhau.

Dụng cụ chế tác ấm tử sa do Đại Bân sáng tạo ra

Trải qua mỗi triều đại, dưới sự phát huy truyền thống cùng với sự sáng tạo không ngừng của các nghệ nhân, ấm pha trà được làm từ đất tử sa dần có những bước cải tiến vượt bậc ngày càng trở nên uyển chuyển, có hình hài rõ nét, có thần khí hơn. Và cho đến ngày nay, ấm tử sa đã có sức lan tỏa rộng rãi, đến nay hầu như được biết đến trên khắp các tỉnh thành trên đất nước Trung Quốc và Nhật Bản, Đông Nam Á, Nam Á, Châu Âu và các nơi khác vào triều đại nhà Minh và nhà Thanh, và có ảnh hưởng đáng kể trên thế giới.
Xem thêm: Nghệ thuật trang trí ấm tử sa Phần 1 - Phần 2

Ấm đất cát tím được trang trí, khắc họa bút tích mang dấu ấn riêng của người nghệ nhân

Ấm tử sa đã được hình thành phát triển từ rất lâu của những thế kỷ trước. Cho đến nay có nhiều người luôn mong muốn được sưu tầm, sở hữu những chiếc ấm đất cát tím kỳ diệu vang danh thế giới này.

Tại Trà Công Phu quý trà nhân có thể sưu tầm cho mình những ấm trà tử sa ưng ý nhất, thưởng ngoạn những chén trà thơm ngon và sưu tầm trà cụ thiết yếu tại 91 Nguyễn Tuân - Thanh Xuân - Hà Nội nơi được giới sành trà ưa chuộng.

Thông tin chi tiết mời quý trà nhân liên hệ qua Hotline: 0969 781 500 

Xem thêm: 

+ Cách chọn ấm tử sa sao cho đúng
+ Hướng dẫn cách khai ấm tử sa sau khi mua
+ Bàn pha trà điện kiểm soát nhiệt độ pha

+ Những loại trà thượng hạng giành cho người sành trà. 
+ Những trà cụ cần có trên bàn trà

+ Công cụ chế tác ấm tử sa ( Ấm tử sa - Những điều bạn chưa biết phần 1 )

+ Lò nung ấm tử sa ( Ấm tủ sa - Những điều bạn chưa biết phần 2)